تبادل
لینک هوشمند
مرد ۵۱ ساله که در دوران رشادت های این ملت فرمانده سپاه اهواز بود و امروز تمام قد نماینده مردم چهار شهرستان اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس شورای اسلامی است. سیدشکرخدا موسوی برای جلسه دو ساعته دعوت می شود اما سه ساعت پای صحبت ها و درد دل ها و ایده های مدیرکل ، معاونین، روسای ادارات ستادی و کارشناسان اداره کل کتابخانه های عمومی استان خوزستان می نشیند و می گوید و می شنود و بدین سان عزم خود را برای رشد و توسعه کتابخانه های عمومی جزم می کند.
س: جناب آقای موسوی امروز ۳ ساعت در جمع مدیر کل کتابخانه های عمومی استان و معاونین و روسای ادارات و کارشناسان این اداره کل گفتید و شنیدید! چه نتیجه ای گرفتید؟
ج: من به دعوت آقای لفته منصوری مدیر کل کتابخانه های عمومی استان در این جلسه حضور یافتم. ایشان ارتباط خوبی با نمایندگان مجلس دارد. گزارشهای تفصیلی از استان و به تفکیک حوزه های انتخابیه برای نمایندگان می فرستد و خوشبختانه از آن دسته مدیرانی هستند که به نقش و جایگاه نمایندگان آگاهی دارند و در ارتباط موثر با آنها موفق عمل کردند. جلسه ی خیلی خوب بود و گزارش دقیقی از موفقیت ها و مشکلات ارائه دادند که به نظر من می تواند برای دستگاه های اجرایی استان به ویژه سازمان ها و ادارات فرهنگی الگو باشد.
س: خوب آقای موسوی از کتاب و کتابخوانی و کتابخانه بگویید؟
ج: افتخار ما مسلمانان این است که معجزه پیامبر اکرم حضرت محمد(ص) از نوع کتاب است. شرافت و منزلت کتاب و کتابت در اسلام تا حدی است که خداوند به قلم و آنچه که می نویسد قسم یاد می کند. اولین آیاتی که بر سینه پیامبر اکرم(ص) نازل شد، فرمان به خواندن داده شده است. جالب است بدانید که قرآن اسم مشتق و مهموز است و از ماده قرأ(به معنای تلاوت) است که این مصدر به معنای مفعول(مقروع) است؛ یعنی خوانده شده یا خواندنی است.
س: خیلی خوب اما ما به عنوان مسلمانان در رابطه با کتاب در طراز دین مان عمل کردیم!؟ یعنی شکاف بین هست و باید چقدر است؟
ج: این درست است و یک بحث تاریخی و اجتماعی می طلبد. من یک مثالی خدمت شما می زنم در ایران نخستین چاپخانه فارسی چهار قرن پس از اختراع چاپ ، در سال ۱۸۰۶ میلادی دایر می شود می خواهم این نتیجه را بگیرم که فرهنگ مکتوب نسبت به فرهنگ شفاهی ضعیف تر است.
س: برگردیم به موضوع کتابخانه های عمومی می خواهم از شما بپرسم شما کدامیک از این واژه ها کتاب، کتابخانه، کتابدار، کتابخوان، کتابفروش و ناشر کتاب را مهمتر یا به تعبیری اولی تر می بینید؟
ج: ببینید اینها یک زنجیره هستند و زنجیر همیشه از ضعیفترین حلقه خود پاره می شود. الآن کشور ما از نظر چاپ کتاب جزء ده کشور اول دنیا است. در سال ۱۳۹۲ تعداد ۶۶۱۰۰ عنوان کتاب چاپ شد که از این تعداد ۳۵۴۱۷ عنوان برای اولین بار و ۳۰۶۸۳ عنوان چاپ مجدد بوده و در همین خوزستان خودمان ۲۳۳ عنوان کتاب توسط ۴۵ ناشر فعال از میان ۷۲ ناشر استان منتشر شده است که اولا: باید ببینیم که چرا ۲۷ ناشر خوزستانی فعال نیستند و ثانیا: چرا ناشران فعال این قدر کم کار هستند. حتما مشکلاتی وجود دارد که همه ما باید دست به دست هم دهیم تا شاهد رونق این صنعت فرهنگی باشیم. اما در کل وضعیت نشر کشور خوب است. یعنی دو حلقه که تعداد ناشران و تیراژ کتاب در ایران وضعیت مناسبی دارد حالا در استان ما ضعف هایی وجود دارد که باید مرتفع گردد.
س: پس از نظر شما حلقه های ناشران و تیراژ کتاب قوی هستند؟!
ج: بله واقعا در این زمینه بستر مهیا شده است. البته می دانید علت این موفقیت ناشی از حضور نهادهای مردمی و شخصیت های فرهنگی است چون که ناشران موسسه مردمی – فرهنگی هستند و نویسندگان که سرمایه های ملی هستند. پس نتیجه می گیریم که هرگاه در عرصه فرهنگ زمینه و بستر ایجاد شود شاهد رشد و توسعه خواهیم بود. فرهنگ را باید مدیریت کرد نه کنترل! مقام معظم رهبری همواره در زمینه های مختلف خواستار اندیشه و تدبیر هستند! در حوزه کتاب و بطور کلی فرهنگ عمومی نظرات دقیق و راهگشایی ارائه دادند.
س: وضعیت توزیع کتاب را چگونه می بینید؟ اگر چرخه این محصول فرهنگی را بخواهیم توصیف کنیم تولید کتاب مسئولیت مشترک نویسنده و ناشر است، توزیع کتاب رسالت کتابخانه های عمومی و اختصاصی و نیز کتابفروشی ها است و مصرف کتاب که توسط جامعه انجام می شود. خوب این حلقه ها چقدر مستحکم هستند؟
ج: سوال مهمی است در استان ما ۳۹۴ کتابفروشی وجود دارد. البته تعداد زیادی از این کتابفروشی ها سوپر مارکت فرهنگی هستند یعنی از نوشت افزار و اسباب بازی فرهنگی تا کیف و کفش و روپوش مدرسه عرضه می کنند؛ حالا این به دلیل وضعیت اقتصادی است. عموم کتابفروشی ها توسط انسانهای فرهنگی و شریف و علاقمند اداره می شود والاّ اگر درد فرهنگ نداشتند سرمایه خود را در هر شغلی می زدند سودآوری بیشتری داشتند! به این دلیل چرخه توزیع کتاب از طریق کتابفروشی ها وضعیت مناسبی ندارد. اگر غیر از این بود مردم این همه از نمایشگاههای کتاب داخل استان و نمایشگاه بین المللی کتاب تهران استقبال نمی کردند.
س: در رابطه با کتابخانه های عمومی وضعیت چگونه است؟
ج: به نظر من کتابخانه های عمومی وضعیت خوبی در سالهای اخیر پیدا کردند. در گزارشی که آقای منصوری ارائه داد خوزستان دارای ۲۱۴ کتابخانه عمومی است که ۱۶۳ کتابخانه از اینها نهادی هستند و استان خوزستان در این شاخص مقام اول کشور را دارد حتی از پایتخت بیشتر کتابخانه نهادی داریم. اما در کل یعنی کتابخانه های نهادی و مشارکتی رتبه خوزستان بعد از تهران و اصفهان سوم می شود. این آمار خیره کننده است، افتخار آفرین است و من صمیمانه به آقای منصوری و همکارانش تبریک می گویم.
س: وضعیت کتابخانه های عمومی در کشور چگونه است؟
ج: آن هم همینطور است در سالهای اخیر اتفاقات خوبی افتاده است. بر اساس آمار خرداد ماه نهاد کتابخانه های عمومی کشور، تعداد ۳۱۷۷ کتابخانه عمومی در کشور ثبت شده است. حالا اگر آمار تعداد کتابخانه های دانشگاهی و اختصاصی سازمان ها و شرکت ها را هم در استان و کشور به این عدد بیفزاییم آمار امیدوار کننده خواهد بود. من جا دارد از آقای مهندس واعظی و آقای مهندس ملک احمدی تشکر کنم و همچنین برای آقای علیرضا مختارپور که اخیرا دبیر کل نهاد کتابخانه های عمومی کشور شدند آرزوی موفقیت کنم. یکی از ویژگیهای خوب آقای مختارپور این است که ایشان خودشان اهل کتاب است یعنی نویسنده هستند و با توجه به مسئولیتهای پیشین خود وضعیت نشر کتاب را خوب می شناسند و از سویی با برنامه و تفکر سنجیده کار می کنند، تیم خوبی را هم با خودشان همراه کردند که جای امیدواری دارد.
س: خوب اینها کافی است؟! یعنی ما با این وضعیت به همان طراز اسلامی – ایرانی خود می رسیم؟
ج: با نظر شما موافق هستم. نهاد کتابخانه های عمومی یک نهاد اجتماعی است. یعنی اینکه فلسفه وجودی کتابخانه برای پاسخگویی به نیاز ضروری جامعه ایجاد شده و دارای الگوهای ثابت رفتاری است. می گویند کتابخانه عمومی برای یادگیری مادام العمر ایجاد می شود. شما ببینید در سنت اسلامی – ایرانی ما کتابخانه توسط مردم و نخبگان ایجاد شده است. کتابخانه های امروزین حدود صد سال پیش و با ظهور مشروطیت و انحلال حکومت قاجار و توسعه فضای سیاسی و اجتماعی بوجود آمدند. در سنت اسلامی هم کتابخانه از مسجد برخاسته است. من توسعه کتابخانه های عمومی را نشانه ای از استمرار آزادی های مدنی در جامعه خودمان می بینم. یعنی اینکه جمهوری اسلامی ایران به طور ذاتی با گسترش کتابخانه های عمومی آزادی های مصرح در قانون اساسی را تضمین کرده است. این استراتژی است و تاکتیک نیست!
س: منظورتان از ” نهاد اجتماعی” چیست؟ علاقه دارم که بیشتر توضیح دهید؟
ج: یعنی علت محدثه و مبقیه کتابخانه عمومی مردم هستند. در گذشته کتابخانه ساکن بود، یک مخزن بود، یک سالن مطالعه؛ الآن تاکید بر حرکت است، حرکت ذخیره ی کتابخانه، تجدید شدن دائمی، دیالوگ مستمر بین اندیشه ها، اندیشه نویسنده و اندیشه خواننده و اینجا نقش کتابداران برجسته می شود. کتابداران نگهبانان کتاب نیستند، بلکه نقش میانی بین اندیشه ی نویسنده کتاب و و اندیشه کتابخوان را بر عهده دارند. به همین جهت در تاریخ اسلام و ایران کتابداران همان دانشمندان بودند.
س: کتابداران نقش میانی را بین نویسنده کتاب و خواننده آن دارند! تعبیر جالبی است!
ج: کار کتابداری دو ویژگی جالب دارد که در کمتر شغلی دیده می شود یکی انسان مدار است یعنی همواره تعامل انسانی بین کتابدار و مراجعه کننده به کتابخانه وجود دارد. ثانیا خدمات محور است یعنی رساندن اطلاعات مناسب (دقیق، صحیح و مرتبط) در کمترین وقت به استفاده کننده نیازمند. فکر می کنم کتابداران به گونه ای معلمان و پرستاران جامعه هستند.
س: ظاهرا تعداد کتابخوانان یا به اصطلاح کتابداران اعضای کتابخانه ها مطلوب نیست؟
ج: بله بر اساس آمار نهاد کتابخانه های عمومی در خرداد ماه امسال ۲۵۳۴۹۰۵ نفر عضو کتابخانه های عمومی کشور هستند که استان خوزستان با ۱۹۹۵۰۴ نفر عضو بعد از استان تهران قرار می گیرد. یعنی بیش از ۴ درصد کل اعضای کتابخانه های عمومی کشور خوزستانی هستند. در اینجا هم باید از تمامی کتابداران خوب خوزستانی تشکر کنم که توانستند با ایجاد محیطی آرام و دلپذیر در کتابخانه های عمومی عضو جذب کنند. این کار کوچکی نیست. لذا در این شاخص هم به آقای منصوری و تک تک کتابداران و کادر فنی و اداری شان نمره مثبت می دهم.
س: باید ببینیم که این اعضاء چقدر کتاب می خوانند؟ و چقدر از کتابخانه برای مطالعه کتابهای درسی استفاده می کنند؟ یعنی اینها عضو مخزن کتابخانه یا عضو سالن آن هستند؟!
ج: این بحث مهمی است، اما نافی این موفقیت ها نمی شود. بالاخره در کل کشور این وضعیت نگران کننده وجود دارد که همه می دانیم سرانه مطالعه پایین است و این در شأن ملت بزرگ و فرهنگی ایران نیست. حالا من آن چنان به آمار و ارقامی که گاهی اوقات داده می شود اعتقاد چندانی ندارم. اما همین قدر باید بگویم که فقط کتاب خوب خواندن هنر نیست بلکه خوب کتاب خواندن هم هنر است! یعنی روش صحیح مطالعه را باید به کودکان و نوجوانان و جامعه آموزش داد. در خانواده، در مدرسه، در کتابخانه باید روش صحیح مطالعه آموزش داده شود. ما بلد نیستیم مطالعه کنیم.
س: فقط این نیست! جامعه ما پرسشگر نیست! همتی که ظرفیت فرهنگی ما مصروف پاسخ محوری می کند صرف پرسش نمی کند؟
ج: پیش نیاز امر توسعه فرهنگی ” نیاز ” است. متأسفانه در جامعه ما و حتی در قشر فرهنگی نسبت به مطالعه احساس نیاز نمی شود و این آسیب جدی است. شما ببینید در کشور ما چقدر شرکت وجود دارد که به جای دانشجو کارشناسی ارشد و دکتری پایان نامه و مقاله ISI و ISC می نویسد. خوب در نظام علمی کشور این یک فاجعه بزرگ است. این کار به تنهایی از عهده کتابخانه های عمومی بر نمی آید بلکه نظام فرهنگی ما در این خصوص اولا: باید احساس خطر بکند ثانیا: برنامه داشته باشد ثالثا: همتی برای اجرای برنامه هایش به کار ببندد. مقام معظم رهبری آژیر خطر را خیلی وقت پیش به صدا درآوردند. ایشان در یک مطلبی فرمودند: ” من هر زمانی که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان می افتم، قلبا غمگین و متاسف می شوم”
س: با این همه تفاصیل برای رسیدن به افق ایران در سال ۱۴۰۴ که به ازای هر ۱۰۰ نفر، ۸ مترمربع فضای کتابخانه ای و ۴۰۰ جلد کتاب و ۳۵ درصد جمعیت استان باید عضو کتابخانه ها باشند فاصله داریم؟
ج: بله فاصله داریم. اما به نظر من آنچه در خوزستان مصداق واقعی ” جهاد” است کارهای قابل ستایش اداره کل کتابخانه های عمومی خوزستان است. در سال جاری تا قبل از ماه مبارک رمضان ۱۰ کتابخانه را کلنگ زنی کردند. در روزهای آینده ۳ کتابخانه در اهواز و ۱ کتابخانه در ایذه آماده کلنگ زنی است. همچنین ۴ کتابخانه در گتوند، مسجدسلیمان و ایذه آماده افتتاح است. خوب اینها در شرایطی است که بیش از ۵۵ درصد اعتبارات عمرانی نهاد کتابخانه های عمومی استان کاهش یافته است. به نظر من یکی از برجستگی های مدیریت آقای منصوری بهره وری در منابع استانی است. او به خوبی توانسته است از امکانات عمومی استان و خیرین به نفع کتابخانه های عمومی استفاده کند.
س: شما خوب می دانید که اینها رشد است یعنی افزایش کمی! در حالیکه توسعه افزایش کیفی است! آیا در آنچه که شما دیده و شنیده اید توسعه هم در کتابخانه های عمومی استان ایجاد شده است؟!
ج: بله من شهادت می دهم که این حرکت نظام واره کمی و همراه با تغییرات کیفی بوده است. گرچه محاسبه افزایش کیفیت و اصولا توسعه در مقطع زمانی نسبتا طولانی ممکن است. اما از قراین و شواهد کار اینگونه برداشت می شود که فعالیتهای ارزشمندی هم در سطح نهاد کتابخانه های عمومی کشور و هم در سطح استان انجام شده که من به آن خوشبین هستم.
س: می توانید نمونه هایی را ذکر کنید؟
ج: یکی از کارهای خوبی که در نهاد کتابخانه های عمومی به خوبی از آن استفاده کرده اند، موضوع نرم افزارهای ” مدیریت” است. مثلا امروز مرا عضو کتابخانه مرکزی استان خوزستان کردند. اما نرم افزاری به نام سامان دارند که از طریق آن دسترسی ام را به ۱۳۰۰ کتابخانه عمومی در سراسر کشور باز کردند. امانت بین کتابخانه ای رویداد مهمی است که فکر نمی کردم حالا حالاها در کشور ما اتفاق بیفتد . من در پروفایل خودم می توانم درخواست کتاب کنم ، جستجو داشته باشم و سطح دسترسی من به تمام کتابخانه هایی است که تحت این نرم افزار عمل می کنند و در سراسر کشور است؛ یا نرم افزار نظارتی به نام “سپهر” دارند که قادر است ۳۰۰ فاکتور را در ۱۲ بخش کتابخانه بررسی و ارزیابی و نمره دهد. جالب است که حتی عملکرد مدیر کل را در هر کتابخانه ای نمره می دهد و بر این اساس نمره کتابدار، مسئول کتابخانه، نمره رئیس شهرستان و خود کتابخانه را تعیین می کند و این خیلی مهم است. کدام دستگاه فرهنگی مجهز به این سیستم های قوی نظارتی مدیریت است؟! یا ایران نمایه را دارند که اخیرا تحت وب قرار داده شده و بیش از ۱۶۰۰۰۰۰ مقاله برای استفاده پژوهشگران در آن قابل عرضه است.
س: کلید توسعه سازمان ها نیروی انسانی کارآمد است! وضعیت نیروی انسانی اداره کل کتابخانه های عمومی خوزستان را چگونه ارزیابی می کنید؟
ج: سرمایه انسانی بالاترین و با ارزش ترین سرمایه و بزرگترین دارایی هر سازمانی محسوب می شود. تنها سرمایه ای که با استفاده بیشتر کاهش نیافته و بصورت فزآینده توسعه پیدا می کند ” منابع انسانی” است. خوشبختانه آنچه که من دیدم “جوان گرایی” به عنوان یکی از مزایای مطلق اداره کل کتابخانه های عمومی خوزستان نسبت به دیگر سازمان های فرهنگی استان وجود دارد. به طوریکه گزارش دادند متوسط سن کارکنان ۳۶ سال و متوسط سابقه کار یا تجربه آنها ۹ سال می باشد. از کل ۳۸۳ نفر پرسنل اداره کل کتابخانه های عمومی خوزستان ۱۴۶ نفرآنها ظرف ۲ سال اخیر استخدام شدند؛ یعنی ۳۸ درصد کل پرسنل! خوب باید به این رشد و توسعه آفرین گفت. این تعداد نیرویی که در کتابخانه های عمومی ظرف این دوسال جذب شدند معادل یا بیشتر از کل نیروهای جذب شده بعد از انقلاب بسیاری سازمان های دیگر است. این شایسته تقدیر است. نکته جالب اینکه از نظر سطح تحصیلات هم سازمان بی رقیبی است در این مجموعه ۳۸۳ نفری، ۲۰۳ نفر کارشناس و ۴۹ نفر کارشناس ارشد و دو معاون آقای منصوری مدرک دکتری دارند. بومی گرایی هم ویژگی دیگر این مجموعه جوان و تحصیلکرده است بطوریکه کلکسیونی از همه اقوام عزیز خوزستانی هستند. مطلب بعدی بیش از ۵۴ درصد کتابداران استان را خانم ها تشکیل می دهند و این اتفاق میمون و مبارکی است.
س: با این وجود از آنجاییکه کتاب یار مهربان و بی زبان است و کتابخانه آرام است. خود به خود، مسئولان این حوزه کار تبلیغی و اطلاع رسانی جدی نمی کنند؟
ج: برعکس من فکر می کنم جریان اطلاع رسانی خوبی سازماندهی کردند. در دو سال اخیر اخبار و پیامکهای زیادی در حوزه کتابخانه های عمومی تولید شده است. مهمتر اینکه با هوشمندی توانستند شهر اهواز و دیگر شهرهای استان را “نشانه گذاری” کنند. این مطلب مهمی است که کتابخانه به عنوان یک نشانه فرهنگی، یک میعادگاه برای تحولات فکری و اندیشگی مطرح شود. شما ببینید یک زمانی حسینیه اعظم اهواز برای انقلابیون یک میعادگاه بود، زمانی مرقد علی بن مهزیار اهوازی یا مسجدی یا حسینیه ای در اهواز یا هر شهرستان دیگر استان! فکر می کنم در دو سال اخیر با کارهایی که انجام دادند و تفکری که پشت سر کارهاشان بود توانستند کتابخانه مرکزی استان را در کنار آن مکان های شریف به عنوان خاستگاه فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی در فضای عمومی جامعه مطرح کنند. شما به تحولات فرهنگی و اجتماعی استان نگاه کنید نقطه عزیمت بسیاری از فعالیتهای جدی یا از درون کتابخانه یا از اطراف آن برخاسته است. از مبارزه با مواد مخدر تا حلقه حفاظت از کارون؛ از بین الحرمین تا کنسرت های موسیقی؛ از نقد های جدی کتاب تا مانورهای مختلف اجتماعی- سیاسی – نظامی و ورزشی و نمایشگاههای فرهنگی و هنری و فستیوالها از دور و بر این کتابخانه برمی خیزد. گو اینکه هر کس می خواهد صدایش شنیده شود از بام کتابخانه مرکزی استان خوزستان فریاد می زند! بنابراین معتقدم بدون هیاهو کارهای جدی در حوزه اطلاع رسانی کتاب و کتابخانه های عمومی در اهواز و استان به عمل آوردند و من این را به حساب تفکر قوی و برنامه های خوب و پیگیریهای جدی این مجموعه می گذارم.
س: و اما در پایان علاقه دارم یک نقد جدی به کتابخانه های عمومی بفرمایید؟
ج: من فکر می کنم در کنار همه این موفقیت ها ضروری است همه ما کمک کنیم که ” جریان سازی فرهنگی” مورد نظر مقام معظم رهبری تحقق یابد. با ادبیات نو در موضوعات فرهنگی در حافظه ی مردم و در گستره مردم تداوم داده شود. گفتمان فرهنگی مبتنی بر تاریخ اسلامی و ایرانی و ادبیات غنی فرهنگی ضرورت جامعه امروز ما است. این گفتمان باید اجتماعی باشد، تاثیرگذار باشد و استمرار یابد. این نقدی است که نه تنها بر کتابخانه های عمومی بلکه بر همه سازمان های فرهنگی و حتی مساجد ما قابل طرح است. فکر می کنم دستگاه های فرهنگی در طراز شاخص های مقام معظم رهبری نیستند. معظم له در سخنرانی نوروزی خودشان در مشهد مقدس به این نکته اشاره کردند.
نظرات شما عزیزان:
.: Weblog Themes By Pichak :.